Cung An Định cùng nỗi lòng của Hoàng hậu Nam Phương

Huế trầm mặc và tĩnh lặng nhưng luôn là điểm đến của những kẻ lữ hành yêu thích nét hoài cổ, xa xưa. Nào có ngờ, giữa những công trình kiến trúc mang đậm phong cách Việt dưới triều nhà Nguyễn, ở Huế còn có một cung An Định rất độc đáo. Với nét nổi bật theo phong cách kiến trúc châu Âu khá lạ mắt giữa chốn kinh kỳ xứ Huế, cung An Định là một trong những điểm đến mà bất cứ ai đến Huế đều muốn chiêm ngưỡng. Đặc biệt, đây là nơi gắn liền với câu chuyện về cuộc đời của Hoàng hậu Nam Phương – hoàng hậu cuối cùng của chế độ Phong Kiến Việt Nam.  

An Định Cung tính đến nay được 103 năm tuổi, Cung mang phong cách châu Âu kết hợp trang trí truyền thống cung đình. Tọa lạc bên bờ sông An Cựu, xưa thuộc phường Đệ Bát – Thị xã Huế, nay mang số 97 đường Phan Đình Phùng, phường Phú Nhuận, thành phố Huế.

Nguyên xưa, tòa nhà này được vua Đồng Khánh cho xây dựng và đặt tên là phủ Phụng Hóa với ý nguyện làm quà cho con trai trưởng là hoàng tử Nguyễn Phúc Bửu Đảo (vua Khải Định).  Năm 1917, Hoàng tử Bửu Đảo sau khi lên ngôi vua lấy niên hiệu Khải Định (1916 – 1925) đã cho xây dựng lại phủ và đổi tên thành cung An Định.

Năm 1922, theo ý nguyện của vua Khải Định, cung An Định được ban cho hoàng tử Vĩnh Thụy, sau này là vua Bảo Đại. Dưới triều vua Khải Định và Bảo Đại, nơi đây chính là địa điểm tổ chức các lễ tiếp tân, khánh hỷ của hoàng gia… 

Vẻ cổ kính Á – Âu giao thoa của cung An Định

Cung An Định quay mặt về hướng Nam, phía sông An Cựu. Cung có địa thế bằng phẳng, tổng diện tích mặt bằng trên 23 nghìn m2, xung quanh có khuôn viên tường gạch, dày 0.5m; cao 1.8m trên có hàng rào song sắt bao bọc.

Khi còn nguyên vẹn, cung có khoảng 10 công trình. Từ trước ra sau là: bến thuyền, cổng chính, đình Trung Lập, lầu Khải Tường, nhà hát Cửu Tư Đài, chuồng thú, hồ nước… Trải qua thời gian và sự tàn phá của chiến tranh, đến nay cung chỉ còn lại 3 công trình khá nguyên vẹn là cổng chính, đình Trung Lập và lầu Khải Tường.

Cổng chính An Định Cung làm theo lối tam quan, hai tầng, trang trí bằng sành sứ đắp nổi rất công phu.

Đình Trung Lập nằm phía trong cửa, kết cấu kiểu đình bát giác, nền cao, bên trong có đặt bức tượng đồng vua Khải Định, tỷ lệ bằng người thật, đúc từ năm 1920.

Lầu Khải Tường là công trình kiến trúc chính của cung An Định. Chữ Khải Tường (nghĩa là nơi khởi phát điềm lành), tên lầu là do vua Khải Định đặt. Lầu 3 tầng, xây dựng bằng các vật liệu mới theo kiểu lâu đài châu Âu, chiếm diện tích tới 745m2. Lầu được trang trí rất công phu, đặc biệt là phần nội thất của tầng 1 với các bức tranh tường có giá trị nghệ thuật cao.

Nổi bật ở tiền sảnh này là 6 bức tranh trang trí trên các mảng tường, có khung gỗ ốp viền, chạm khắc hoa mai, lá sen cách điệu rất đẹp. Sáu bức tranh này tuy không đề tên nhưng khi nhìn hình vẽ, người xem có thể dễ dàng nhận biết đó là phối cảnh thật của 5 lăng:Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, Đồng Khánh; riêng bức tranh thứ 6 (tính từ trong ra ngoài) chưa rõ vẽ công trình gì.

So với các công trình kiến trúc xây dựng cùng thời thì Cung An Định là một công trình bề thế được khởi công và hoàn thành sớm nhất. Mở đầu cho thời kỳ lịch sử mỹ thuật Huế tiếp xúc và chịu ảnh hưởng phương Tây, Cung An Định đồng thời cũng tạo được nét đặc sắc riêng khi kết hợp một cách hài hoà giữa hệ đề tài trang trí truyền thống như tứ linh, tứ quý, bát bửu, hoa văn cách điệu với các trang trí cột theo phong cách Roman, bắc đẩu bội tinh hay các thiên thần… mang phong cách châu Âu.

Nhiều góc “sống ảo” dành cho du khách

Cùng với các công trình kiến trúc khác thời Khải Định như lăng Khải Định, lầu Kiến Trung, cửa Hiển Nhơn… cung An Định được xem là một đại diện tiêu biểu của phong cách kiến trúc Việt Nam trong giai đoạn tân – cổ điển (Néo – Classique).

Cung An Định cùng nỗi lòng của Nam Phương Hoàng hậu

Cung An Định gắn bó với nhiều nhân vật Hoàng gia ở giai đoạn cuối triều Nguyễn như vua Khải Định, vua Bảo Đại, hoàng tử Bảo Long, hoàng thái hậu Đoan Huy… và đặc biệt là hoàng hậu Nam Phương. 

Hoàng hậu Nam Phương và các con (Nguồn ảnh: Tác giả)

Hoàng hậu Nam Phương (1914 – 1963) tên thật là Nguyễn Hữu Thị Lan. Sinh thời, bà là người phụ nữ nức tiếng xứ An Nam bởi lòng nhân từ và nét đẹp thanh cao. Bà đã chinh phục trái tim của hoàng đế Bảo Đại để lên ngôi hoàng hậu triều Nguyễn vào năm 1934. Thế nhưng, “hồng nhan bạc phận”, cuộc hôn nhân của bà đã trải qua nhiều thăng trầm, từ hạnh phúc đến những năm tháng chia ly và đau khổ vì mối quan hệ giữa vua Bảo Đại và cô Lý – tức vũ nữ Lý Lệ Hà.

Bởi sự kiêu hãnh của một người phụ nữ có học thức mà bà đã chọn sự im lặng: sống thầm lặng cùng mẹ chồng tại cung An Định, một lòng chăm lo cho các con. Sau đó, năm 1947, bà cùng các con sang định cư ở Pháp và dành những ngày cuối đời nơi đây.

Cung An Định luôn là một trong những địa điểm quan trọng diễn ra các hoạt động biểu diễn nghệ thuật, triển lãm trưng bày cổ vật… thu hút đông đảo lượng du khách đến tham quan đến Huế, góp phần không nhỏ làm nên thành công của các kỳ lễ hội Festival Huế.

Nguồn tổng hợp.