Cung An Định là một công trình kiến trúc nghệ thuật của triều Nguyễn, mang trong mình nét kiến trúc giao thoa Á – Âu độc đáo. Đây là công trình kiến trúc độc đáo khác biệt hơn so với các kiến trúc khác trong quần thể di tích Cố đô Huế. Cung An Định là một công trình tiêu biểu cho phong cách kiến trúc tân cổ điển ở Việt Nam từ đầu thế kỷ 20, đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới.

Giới thiệu về Cung An Định

Cung An Định nằm bên bờ kênh An Cựu, số 179 đường Phan Đình Phùng, thành phố Huế. Cung An Định Huế được xây dựng vào năm 1917, đây là công trình độc đáo gắn liền với các vị hoàng đế cuối cùng của triều Nguyễn như Khải Định, Bảo Đại, Nam Phương hoàng hậu và Thái tử Bảo Long.

Lịch sử về Cung An Định

Cung An Định trước đây có tên là Phụng Hóa Điện, là một công trình bằng gỗ nằm bên bờ sông An Cựu. Cung An Định Huế Việt Nam được vua Đồng Khánh xây dựng cho con trai trưởng của ông – Khải Định – làm cung điện riêng để ở từ khi Khải Định còn là Thái tử cho đến ngày ông lên ngôi.

Sau ngày đăng quang, năm 1917, vua Khải Định đã dùng tiền của mình khởi công trùng tu Phụng Hóa điện theo hướng hiện đại, biến ngôi điện gỗ nguyên thủy thành một tòa lâu đài nguy nga, sang trọng bậc nhất Việt Nam lúc bấy giờ. Ngoài ra, nó được đổi tên thành Cung An Định.

Năm 1922, cung An Định được tặng cho Đông Cung Thái tử Vĩnh Thụy – vua Bảo Đại sau này theo nguyện vọng của vua Khải Định. Sau Cách mạng tháng 8 năm 1945, Bảo Đại thoái vị, cùng gia quyến, Nam Phương hoàng hậu, Từ Cung Thái hậu và các hoàng tử, công chúa rời Hoàng cung Huế vào An Định sinh sống tại đây, lưu trú đến năm 1949. Sau năm 1954, chính quyền Ngô Đình Diệm đã tịch thu Cung An Định.

Sau năm 1975, bà Từ Cung – thái hậu cuối cùng của triều Nguyễn đã hiến cung An Định cho chính quyền cách mạng. Cung điện vẫn giữ được nguyên trạng cho đến ngày nay và đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới.

Kiến trúc của Cung An Định

Toàn bộ dinh được xây dựng với diện tích hơn 23.000m2, quay mặt về hướng Nam của sông An Cựu, xung quanh có khuôn viên tường gạch, dày 0,5m, cao 1,8m trên có hàng rào song sắt bao bọc. Nguyên thủy, khi còn nguyên vẹn, trong cung có khoảng 10 di tích lớn nhỏ gồm bến thuyền, cổng chính, điện Trung Lập, lầu Khải Tường, nhà hát Cửu Tư Đài, chuồng thú và hồ nước…

Cung An Định quay mặt về hướng Nam nhìn ra sông An Cựu. Dinh có địa hình bằng phẳng với tổng diện tích 23.463m2, được bao bọc bởi tường gạch dày 0,5m, cao 1,8m, có chấn song sắt. Khi còn nguyên vẹn, rong cung có khoảng 10 di tích lớn nhỏ gồm bến thuyền, cổng chính, điện Trung Lập, lầu Khải Tường, nhà hát Cửu Tư Đài, chuồng thú và hồ nước… Trải qua hơn 100 năm và sự tàn phá của chiến tranh, chỉ còn lại ba công trình kiến trúc tương đối nguyên vẹn: Cổng chính, đình Trung Lập và lầu Khải Tường.

Cổng chính cung An Định

Cổng chính được coi là một trong những nét kiến trúc độc đáo nhất của cung điện này bởi thiết kế ba tầng. Được xây theo lối tam quan xây gạch, gồm hai tầng, chạm nổi các nét trang trí tinh xảo bằng sành sứ và kính màu. Trên đỉnh nóc của tầng trên còn có một biểu tượng bằng ngọc trai lớn.

Họa tiết là những hình tượng rất quen thuộc với văn hóa phương Đông như rồng, phượng, lân, quy, rùa… Vòm cổng chạm nổi 3 chữ “Cung An Định”. Ngoài ra, còn có các cặp cột chạm nổi theo phong cách La Mã.

Đình Trung Lập

Sau cổng chính, giữa sân là đình Trung Lập, đóng vai trò là “bình phong” với kết cấu đình làng hình bát giác, nền xây rất cao, mái xây theo kiểu cổ lầu. Đỉnh đình có hai lớp: lớp dưới tám cạnh và lớp trên có bốn cạnh. Nóc của hành cung Trung Lập có nghệ thuật tạo hình ấn tượng, chạm nổi 12 con rồng với ý nghĩa “tứ phương tám hướng” bay lượn. Điểm nhấn của đình Trung Lập là bức tượng đồng của vua Khải Định với tỷ lệ hoàn hảo so với người thật được đúc từ năm 1920.

Đại sảnh lầu Khải Tường rất nổi bật với sáu bức tranh tường sinh động về sáu lăng tẩm: từ lăng Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, Đồng Khánh và chính lăng vua Khải Định.

Lầu Khải Tường

Sau đình Trung Lập là lầu Khải Tường. Vua Khải Định đặt tên là Khải Tường với ý nghĩa là nơi khởi đầu tốt lành. Gian hàng có ba tầng với diện tích lên đến 745 mét vuông với phong cách kiến trúc châu Âu. Mặt trước được trang trí công phu với các họa tiết La Mã hiện đại đan xen với các họa tiết tứ linh truyền thống của hoàng gia phương Đông. Khu vực tiền sảnh cũng rất nổi bật với 6 bức tranh khung gỗ, chạm trổ lá sen, hoa mai lộng lẫy.

• Tầng 1 của lầu được đặt bức tranh có giá trị nghệ thuật cao, mà nổi bật nhất là 6 bức mô tả cảnh thật của 5 lăng tẩm Huế, đó là: Lăng Đồng Khánh, lăng Tự Đức, lăng Thiệu Trị, lăng Minh Mạng và lăng Gia Long.
• Tầng hai gồm tám phòng để sinh hoạt và nghỉ ngơi.
• Tầng ba có bảy gian, nguyên là nơi ở của Từ Cung Thái hậu, và là nơi thờ tự.

Chính giữa sảnh là tượng đồng của Vĩnh Thụy Hoàng tử, sau này là Bảo Đại Hoàng đế, vị hoàng đế cuối cùng của Việt Nam. Phòng khách và phòng ăn theo phong cách Châu Âu, đối diện nhau qua sảnh. Cuối sảnh là cầu thang dẫn lên tầng hai. Từ thảm, cột nhà, tay vịn cầu thang cho đến các họa tiết hoa văn đều rất hiện đại mang phong cách phương Tây hiếm có thời bấy giờ.

Cung An Định ở Huế là minh chứng cho sự kết hợp hoàn hảo giữa kiến trúc Á Đông và Châu Âu, tạo nên một khối thống nhất, đẹp mắt và độc đáo. Là điểm tham quan không thể bỏ qua trong hành trình khám phá xứ Huế.